F.7.3.1. Kütle ve Ağırlık İlişkisi
Önerilen Süre: 6 ders saati
Konu / Kavramlar: Kütle, ağırlık, yer çekimi, kütle çekimi
F.7.3.1.1. Kütleye etki eden yer çekimi kuvvetini ağırlık olarak adlandırır.
a. Ağırlığın bir kuvvet olduğu vurgulanır.
b. Dinamometre kullanılarak ağırlık ölçümü yaptırılır.
Kazanım Bileşenleri:

• Kütleyi tanımlama
• Kütlenin büyüklüğünü teraziyle ölçme
• Kütle biriminin kilogram olduğunu belirtme
• Kütle'nin her yerde aynı olduğunu belirtme
• Kütle çekim kuvvetini tanımlama
• Kütle çekim kuvvetinin varlığını, etrafındaki olaylardan yararlanarak örnekler verme
• Verilen iki cismin birbiri üzerinde oluşturduğu kütle çekim kuvvetlerinin yönlerini gösterme
• Dünya ile yeryüzündeki kütleler arasındaki çekim kuvvetini yer çekimi kuvveti olarak belirtme
• Yer çekimi kuvvetinin yönünü gösterme
• Kütle çekim kuvvetini etkileyen faktörleri belirtme
• Kütlenin, kütle çekim kuvvetine etkisini açıklama
• Uzaklığın, kütle çekim kuvvetine etkisini açıklama
• Dünya'nın şeklinden dolayı Dünya üzerinde farklı konumlardaki aynı kütleye etki eden çekim kuvvetinin değiştiğini açıklama
• Kütleye etki eden yer çekimi kuvvetinin ağırlık olduğunu belirterek ağırlık kavramını tanımlama
• Ağırlığın büyüklüğünü dinamometre ile ölçme
• Ağırlığın biriminin Newton olduğunu belirtme
• Bir cismin ağırlığının bulunduğu konuma göre değişebileceğini belirtme

F.7.3.1.2. Kütle ve ağırlık kavramlarını karşılaştırır.
Kazanım Bileşenleri:

• Farklı gezegenlerde aynı kütlenin ağırlığının farklı olacağını nedeniyle açıklama
• Kütle ve ağırlık kavramlarını karşılaştırma

F.7.3.1.3. Yer çekimini kütle çekimi olarak gök cisimleri temelinde açıklar.
Matematiksel bağıntılara girilmez.
Kazanım Bileşenleri:

• Yer çekimini kütle çekimi olarak gök cisimleri temelinde açıklama

---

KÜTLE ve AĞIRLIK İLİŞKİSİ

Yer Çekimi Kuvveti

Havaya fırlattığımız silgi bir süre yükseldikten sonra aşağı doğru düşer. Benzer şekilde ağaçların yaprakları da aşağı doğru düşer. Bu gözlemlerden cisimleri yere doğru çeken bir kuvvet olduğu anlaşılır. Cisimleri Dünya'nın merkezine doğru çeken bu kuvvete yer çekimi kuvveti adı verilir.

Kütlesi olan tüm cisimler birbirlerine doğru çekme kuvveti uygular. Bu kuvvete kütle çekimi denir ve büyüklüğü, cismin kütlesi ile doğru orantılıdır. Dünya'nın silgiyi ya da yaprağı çektiği gibi, silgi ve yaprak da Dünya'yı kendine doğru çeker. Ancak silgi ve yaprağın Dünya'ya göre kütlesi çok küçük olduğundan bu cisimlerin görünür bir etkisi yoktur. Yer çekimi kuvveti, kütle çekim kuvvetinin Dünya için isimlendirilmiş hâlidir.

Kütle

Cismin sahip olduğu madde miktarına kütle adı verilir. Kütle gram, kilogram gibi birimlerle ifade edilir ve eşit kollu terazi ile ölçülür. Kütle cismin bulunduğu konuma göre değişmez. Yani bir cismin kütlesi Dünya'da ne ise diğer gök cisimlerinde de aynıdır.

Ağırlık

Cisimlere etki eden kütle çekim kuvvetine ağırlık adı verilir. Ağırlık, cismin kütlesi ile doğru orantılıdır. Demir bir bilye, aynı boyda bir balondan daha fazla kütleye sahip olduğu için demir bilyenin ağırlığı balondan daha fazla olacaktır. Ağırlık, dinamometre yardımıyla ölçülür ve birimi Newton'dur. Newton, N harfi ile gösterilir.

Dünya'nın merkezinden uzaklaştıkça yer çekimi kuvveti azalır. Bu da cisimlerin ağırlığının azalmasına sebep olur. Örneğin, deniz seviyesinden yükseklere çıkıldıkça yer çekimi kuvvetinin etkisi ve de cisimlerin ağırlığı azalmış olur.

Dünya'nın kutuplardan basık olması sebebiyle bir cismin ağırlığı kutuplara doğru gidildikçe artar.

Bir cismin ağırlığı Dünya üzerindeki konumuna göre değiştiği gibi cismin bulunduğu gök cismine göre de değişir. Dünya'da 1 Newton ağırlığında olan bir cismin diğer gök cisimlerindeki ağırlığını aşağıdaki tablo üzerinde görebilirsiniz.

Gök Cismi	Ağırlık (N)
Merkür	0,38
Venüs	0,91
Dünya	1,00
Ay	0,17
Mars	0,38
Jüpiter	2,54
Satürn	1,08
Uranüs	0,91
Neptün	1,19
Dünya'da 1 Newton ağırlığında olan bir diğer gök cisimlerindeki ağırlığı

Ağırlık ile Kütle Arasındaki Fark

Ağırlık, kütle çekimine bağlı bir kuvvettir. Kütle ise bir cismin içerdiği madde miktarıdır. Kütle, cismin konumuna göre değişmez. Ağırlık ise değişir. Örneğin, Ayın kütle çekim kuvveti, Dünya'dakinin yaklaşık altıda biri kadardır. Bu nedenle Ay üzerinde ağırlığımız, Dünya'daki ağırlığımızın altıda biri olur.

Kütle	Ağırlık
Madde miktarıdır.	Cisimlere etki eden kütle çekimi kuvvetidir.
Birimi gram ya da kilogramdır.	Birimi Newton'dur.
Eşit kollu terazi ile ölçülür.	Dinamometre ile ölçülür.
Her yerde aynıdır.	Cismin bulunduğu yere göre değişir.
Kütle ile ağırlık arasındaki farklar

---

KONUYLA İLGİLİ KAZANIM SORULARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ

---

_{Kaynak: EBA}