F.8.2.1. DNA ve Genetik Kod
Önerilen Süre: 4 ders saati
Konu / Kavramlar: DNA’nın yapısı, DNA’nın kendini eşlemesi, nükleotid, gen, kromozom
F.8.2.1.1. Nükleotid, gen, DNA ve kromozom kavramlarını açıklayarak bu kavramlar arasında ilişki kurar.
Bazların isimleri verilirken pürin ve pirimidin ayrımına girilmez.
Kazanım Bileşenleri:

• DNA kavramını açıklama
• Gen kavramını açıklama
• Kromozom kavramını açıklama
• DNA’nın yapısını açıklama
• DNA ve yapısıyla ilgili çalışmalar yapmış bilim insanlarını listeleme
• Nükleotid kavramını açıklama
• Nükleotidlerin yapısını açıklama
• DNA’yı oluşturan nükleotidleri listeleme
• Nükleotit, gen, DNA ve kromozom kavramları arasındaki ilişkiyi model üzerinde gösterme
• Cinsiyet kromozomunu tanımlama
• Nükleotit, gen, DNA ve kromozom kavramları arasındaki ilişkiyi açıklama

F.8.2.1.2. DNA’nın yapısını model üzerinde gösterir.
a. Hidrojen, glikozit, ester, fosfodiester bağlarına girilmez.
b. DNA’daki hataların onarılıp onarılmadığı belirtilir.
c. DNA’daki nükleotid hesaplamaları verilmez.
Kazanım Bileşenleri:

• DNA’nın yapısını model üzerinden açıklama
• Basit bir DNA modeli tasarlama

F.8.2.1.3. DNA’nın kendini nasıl eşlediğini ifade eder.
a. Replikasyon ifadesi kullanılmaz.
b. Eşlenme deneyleri anlatılmaz.
c. Eşlenme ile ilgili hesaplama sorularına girilmez.
Kazanım Bileşenleri:

• DNA’nın kendini nasıl eşlediğini açıklama
• DNA’yı oluşturan nükleotidlerin karşılıklı zincirlerde belli bir kurala göre dizildiklerini ifade etme
• DNA eşlenmesi sırasında onarılabilen ve onarılamayan hataları açıklama

 

---

DNA ve Genetik Kod

Hücre çekirdeğinde, canlının kalıtsal özelliklerini taşıyan birimlerin bir arada olduğu yapı kromozomlardır. Kromozomlar, hücre bölünmesi sırasında oluşan yeni hücreye genetik materyal aktarılmasını sağlar. Kromozomların yapısında bulunan ve hücrenin yaşamsal fonksiyonlarını kontrol eden birim DNA'dır. DNA üzerinde saç rengi, kan grubu gibi belirli kalıtsal özelliklerin taşındığı birimlere gen adı verilir. Genler, canlıların birbirlerinden farklı özelliklere sahip olmasını sağlar. Bu farklılık, genlerde bulunan farklı kodlamalardan gelir. Genlerin farklı dizilimlerdeki kodlarını oluşturan küçük birimlere nükleotit adı verilir. Canlıların kalıtsal bilgisini taşıyan birimler büyükten küçüğe doğru; kromozom, DNA, gen ve nükleotit olarak sıralanabilir.

DNA'nın Yapısı ve Nükleotitler

DNA, tüm canlıların yapısında bulunmasına rağmen, yapısı ve İşlevi 1953 yılında çözülebilmiş bir moleküldür. Dört önemli bilim insanı; VVatson, Crick, VVİlkins ve Franklin DNA üzerinde çalışmalar yaparak DNA'nın ikili sarmal denen yapısını ve canlılardaki işlevini ortaya çıkarmışlardır. DNA'nın yapısında, yan yana gelerek DNA zincirini oluşturan küçük birimler nükleotitlerdir. Adenin (A), timin (T), guanin (G) ve sitozin (C veya S) olmak üzere, dört farklı nükleotit çeşidi vardır.

Nükleotitler; fosfat, şeker ve organik bazdan oluşur. Nükleotidin ismi, bulundurduğu organik bazdan gelir. Örneğin; adenin bazı bulunduran nükleotit, adenin nükleotidi olarak adlandırılır.

Nükleotitlerin DNA'nın karşılıklı zincirlerinde eşleşmeleri belirli bir kurala bağlıdır. Bir zincirdeki adenin nükleotidi, her zaman karşı zincirdeki timin nükleotidiyle; guanin nükleotidi ise sitozin nükleotidiyle eşleşir.

DNA'nın Kendini Eşlemesi

Hücre bölünmesi sırasında, DNA kendini eşleyerek kopyasını çıkartır. Bu eşleme sırasında da ilk olarak DNA zincirindeki nükleotitler arasındaki bağlar kopar ve DNA'nın iki zinciri bir fermuar gibi açılır. Açılan zincirlerin karşısında yeni zincirlerin oluşabilmesi için, sitoplazmada serbest hâlde bulunan nükleotitler çekirdeğe giriş yaparlar. Açılan zincirlerdeki uygun nükleotitlerle birleşirler ve yeni DNA zincirleri oluşur. Böylece DNA molekülü kopyalanır.

 

KONUYLA İLGİLİ KAZANIM SORULARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ

Konu Anlatımı Videosu:

---

_{Kaynak: EBA}