F.6.3.1. Bileşke Kuvvet
Önerilen Süre: 8 ders saati
Konu / Kavramlar: Kuvvetin özellikleri (yön, doğrultu, büyüklük), bileşke kuvvet (net kuvvet), aynı doğrultulu ve aynı yönlü kuvvetlerde bileşke kuvvet, aynı doğrultulu ve zıt yönlü kuvvetlerde bileşke kuvvet, dengelenmiş ve dengelenmemiş kuvvetler
F.6.3.1.1. Bir cisme etki eden kuvvetin yönünü, doğrultusunu ve büyüklüğünü çizerek gösterir.
Kazanım Bileşenleri:

• Bir kuvvetin sahip olabileceği özellikleri listeleme
• Bir cisme uygulanan kuvvetin doğrultusu olduğunu belirtme
• Bir cisme uygulanan kuvvetin yönü olduğunu belirtme
• Bir cisme uygulanan kuvvetin uygulama noktasını belirtme
• Bir cisme uygulanan kuvvetin büyüklüğü olduğunu belirtme
• Bir cisme uygulanan kuvvetin sahip olduğu özellikleri çizerek gösterme
• Kuvvet diyagramı oluşturma

F.6.3.1.2. Bir cisme etki eden birden fazla kuvveti deneyerek gözlemler.
Aynı doğrultudaki kuvvetlerin bileşkesi üzerinde durulur. Doğrultuları farklı kuvvetlerin bileşkesine girilmez.
Kazanım Bileşenleri:

• Bir cisme etki eden birden fazla kuvvetin olabileceğini belirtme
• Aynı yönlü kuvvetleri tanımlama
• Zıt yönlü kuvvetleri tanımlama
• Verilen kuvvetlerin aynı ya da farklı doğrultuda olduğunu belirleme
• Bir cisme etkiyen birden fazla kuvveti çizerek gösterme
• Bileşke kuvveti tanımlama
• Aynı doğrultu ve yöndeki kuvvetlerin bileşkesinin yönünün kuvvetler ile aynı yönde olduğunu belirtme
• Aynı doğrultuda zıt yöndeki kuvvetlerin bileşkesinin yönünün kuvvetlerden büyük olan ile aynı yönde olduğunu belirtme
• Bir cisme etki eden net kuvveti tanımlama
• Doğrultuları ve yönleri aynı kuvvetlerin bileşkesini hesaplama
• Doğrultuları aynı yönleri farklı kuvvetlerin bileşkesini hesaplama
• Bir cisme etki eden birden fazla kuvvetlerin cismin üzerindeki etkisini arttırabileceğini belirtme
• Bir cisme etki eden birden fazla kuvvetlerin cismin üzerindeki etkisini azaltabileceğini belirtme
• Bir cisme etki eden birden fazla kuvvetlerin cismin üzerindeki etkisini ortadan kaldırabileceğini belirtme

F.6.3.1.3. Dengelenmiş ve dengelenmemiş kuvvetleri, cisimlerin hareket durumlarını gözlemleyerek karşılaştırır.
Kazanım Bileşenleri:

• Bileşke kuvvetin sıfır olabileceği durumlara örnek verme
• Bileşke kuvvetin sıfırdan farklı olabileceği durumlara örnek verme
• Dengelenmiş kuvvetleri açıklama
• Dengelenmemiş kuvvetleri açıklama
• Dengelenmiş kuvvetlerin etkisindeki hareketli bir cismin hareketine aynen devam ettiğini belirtme
• Dengelenmiş kuvvetlerin etkisindeki duran bir cismin hareketsizliğini koruduğunu belirtme
• Dengelenmemiş kuvvetlerin cismin hareketini etkilediğini belirtme
• Bir cisme uygulanan birden fazla kuvvetin bileşkesinin cismin hareketini etkilediğini belirtme

---

Bileşke Kuvvet

Duran bir cismi hareket ettiren, hareket eden bir cismi durduran, cisimlerin şeklini, hareket yönünü ve doğrultusunu değiştiren etkiye "kuvvet" adı verilir. Kuvvet, F sembolü ile gösterilir. Kuvvet yönlü bir büyüklüktür yani kuvvetin uygulama noktası, belirli bir doğrultusu, yönü ve büyüklüğü vardır. Kuvvetin birimi "Newton"dur ve "N" sembolü ile gösterilir.

Şekildeki gibi çizilen okun yönü kuvvetin yönünü belirtirken, okun uzunluğu da kuvvetin büyüklüğünü gösterir. Okun uygulama noktasına göre bulunduğu hiza ise kuvvetin doğrultusunu belirtir.

Bir cisme etki eden kuvvetin yönüne ve doğrultusuna bakarak, bu kuvvetin cisim üzerindeki etkisini tahmin edebiliriz. Cisimlere birden fazla kuvvet uygulandığında iki ya da daha fazla kuvvetin cisim üzerindeki etkisini tek başına yapan kuvvete "Bileşke (Net) Kuvvet" denir. Bileşke kuvvet "R"sembolüyle gösterilir. Cisme uygulanan kuvvetler, aynı doğrultu ve yönde olabileceği gibi, aynı doğrultuda fakat zıt yönlü de olabilir.

Aynı Yönlü Kuvvetlerde Bileşke Kuvvet

Bir cisme aynı doğrultu ve yönde olan kuvvetler uygulandığında; bileşke kuvvet etkiyen kuvvetlerin büyüklüklerinin toplanması ile hesaplanır.

Zıt Yönlü Kuvvetlerde Bileşke Kuvvet

Cisme uygulanan kuvvetler aynı doğrultuda ancak zıt yönlerde ise; bileşke kuvvet cisme etki eden kuvvetlerin büyüklüklerinin farkına eşittir. Yani büyük kuvvetten küçük kuvvetin çıkartılması ile hesaplanır. Bileşke kuvvetin yönü her zaman büyük kuvvetin yönündedir. Ayrıca duran cisimler daima bileşke kuvvet yönünde hareket eder.

Dengelenmiş Kuvvet

Bir cisim üzerine eşit büyüklükte ama zıt yönde iki kuvvet uygulandığında cismin üzerindeki net kuvvet, sıfırdır. Bu da cisme uygulanan kuvvetlerin birbirlerini etkisiz hâle getirdiğini gösterir.

Birbirinin etkisini yok eden yada bileşkesi sıfır olan kuvvetlere "dengelenmiş kuvvetler" denir. Dengelenmiş kuvvetler, cismin hareketinde herhangi bir değişiklik yapmaz. Başka bir deyişle duran bir cisme dengelenmiş kuvvetler etki ediyorsa cisim durmaya devam eder. Aynı şekilde hareket eden bir cisme dengelenmiş kuvvetler etki ediyorsa cisim aynı hareketine devam eder.

Dengelenmemiş Kuvvetler

Bir cisme büyüklükleri eşit olmayan zıt yönlü kuvvetler uygulandığında net kuvvetin büyüklüğü sıfırdan farklı olur. Büyüklükleri eşit olmayan ve zıt yönlü olan kuvvetlere, kuvvetler birbirlerinin etkisini yok edemediği için, "dengelenmemiş kuvvetler" denir. Dengelenmemiş kuvvetler, cismin üzerine sıfırdan farklı olan bir net kuvvet uygular ve bu net kuvvet, cismin hareketini değiştirir. Hızlanan bir araba üzerindeki kuvvetler ve yavaşlayan araba üzerindeki kuvvetler dengelenmemiş kuvvetlere örnek olarak gösterilebilir.

KONUYLA İLGİLİ KAZANIM SORULARINA BURADAN ULAŞABİLİRSİNİZ

---

_{Kaynak: EBA}